Микрокредиттеу секторы қарқынды дамып келеді, бұл нарықтағы сондай қарқынды өзгерістерді білдіреді. Ең алдымен, 2021 жылғы 1 қаңтардан бастап микрофинанстық қызметті жүзеге асыратын барлық ұйымдар (МҚҰ, кредиттік серіктестіктер және ломбардтар) лицензиялау режиміне өтті. Осылайша, бүгінде барлық МҚҰ Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің (ҚНРДА) бақылауы мен қадағалауында тұр, деп атап өтті Қазақстан Микроқаржы ұйымдары қауымдастығының (АМФОК) директоры Ербол Омарханов. Kapital.kz іскерлік ақпарат орталығының тілшісімен әңгімелесу барысында ол 2021 жылы нарықта болған маңызды оқиғалар туралы айтты.
МҚҰ-ның қаржы нарығының толыққанды қатысушысы ретіндегі мәртебесі оларды кредиттік бюроға ақпарат жеткізушілер және заңсыз жолмен алынған кірістерді заңдастыру мен терроризмді қаржыландыруға қарсы іс-қимыл мақсатында қаржылық мониторинг субъектілері болуға міндеттейді, деп атап өтті Ербол Омарханов. Бұл мәртебе МҚҰ-ны бухгалтерлік есеп жүргізуге және халықаралық стандарттарға сәйкес қаржылық есептілік жасауға да міндеттейді, деп қосты ол.
Бүгінгі күні реттеушіден лицензия алғандар: 231 МҚҰ, 218 кредиттік серіктестік және 605 ломбард, деп келтіреді статистиканы сұхбаттасушы.
Оның берген мәліметтері бойынша, ағымдағы жылдың тоғыз айының қорытындысы бойынша (кредиттік серіктестіктер мен ломбардтарды есептемегенде) МҚҰ-ның кредиттік портфелі 42,2%-ға өсіп, 594,6 млрд теңгеге жетті, ал 90 күннен астам мерзімі өткен берешектің үлесі 7,1%-ды құрады.
Сыйақы мөлшерлемелеріне келсек, Ербол Омархановтың айтуынша, осы кезеңде МҚҰ секторында олардың көлемінің айтарлықтай өсуі немесе төмендеуі байқалмады, өйткені қаржыландыру шарттары өзгеріссіз қалды. Ставкалар қаржы реттеушісі белгілеген шектерде сақталды.
«Көпшілік МҚҰ-ның несие үшін жоғары пайыздар алатынын және барлық пайда кредитордың табысына кететінін ойлайды. Бірақ, сыйақының ең жоғарғы мөлшерінің шектелуі мен қарыз алушылардан комиссия алуға тыйым салу жағдайында микрофинанстық ұйымдардың таза пайдасы, қаржыландыру шығындарын ескере отырып, 4-5% шегінде қалыптасады, оның ішінде МҚҰ корпоративтік табыс салығын төлейді. Өкінішке орай, МҚҰ-да қарыздық ресурстардан басқа қаржыландыру көздері жоқ және олар алынған қарыздардың шығындарын қарыз алушылар үшін сыйақы мөлшерлемесіне қосуға мәжбүр», – деп түсіндіреді ол.
Сұхбаттасушының айтуынша, МҚҰ нарығының реттеу аясында консолидациялану жағдайында нарықтың негізгі бағыттар бойынша анық бөлінуі байқалады: ШОБ қолдау, автонесиелеу және тұтынушылық қарыздар.
«Бүгінгі таңда МҚҰ нарығы өзінің шекараларын бекітті, құрылымы біркелкі емес, қаржылық қызметтер тұтынушыларының сұранысына бағытталған кредиттік өнімдердің кең спектрі мен субъектілік құрам бойынша айқын сегментацияға ие», – деп нақтылайды Ербол Омарханов.
Осы жылы қабылданған негізгі жаңалықтардың ішінде АМФОК басшысы қаржы қызметтері тұтынушыларының құқықтарын қорғауды күшейтуге бағытталған заңнамаға түзетулер блогын атап өтеді.
Атап айтқанда, 2021 жылғы 1 қазаннан бастап төлем қабілеті жоқ борышкерге қатысты берешекті реттеу бойынша міндетті рәсім енгізілді: қарыз алушының мерзімі өткен жағдайда кредитор МҚҰ-ға жүгінуді ұсынатын хабарлама жіберуге міндетті.
Тек осы рәсім орындалғаннан кейін және мәмілеге қол жеткізілмеген жағдайда ғана МҚҰ заңнамада көзделген қарызды өндіріп алу шараларын қолдана алады, деп түсіндіреді Ербол Омарханов.
«Бұл түзетулер капиталдандырылған негізгі борыш сомасына және сыйақы бойынша берешекке сыйақы есептеуге тыйым салуды, айыппұл мөлшерін кешіктірілген алғашқы 90 күнде күніне 0,5%-ға және 90 күннен кейін 0,03%-ға шектеуді (бірақ жылына 10%-дан аспайтын мөлшерде), сондай-ақ тұрғын үй кепілімен қамтамасыз етілген микрокредиттер бойынша 180 күннен астам мерзімі өткен жағдайда сыйақы мен айыппұл есептеуге тыйым салуды көздейді», – деп қосты ол.
АМФОК басшысы сондай-ақ қазіргі уақытта Парламентте қаралып жатқан «Микрофинанстық қызмет туралы» Заңға енгізілетін түзетулер туралы айтып өтті.
Оның айтуынша, онлайн-микрокредиттер бойынша артық төлемді екі есе азайту, сондай-ақ онлайн-кредиторлардың қарыз алушыларға қарызды кейінге шегеру мүмкіндігін тек жақсартылған шарттармен ұсыну міндеттемесі көзделуде.
Сонымен қатар, реттеуші қарыз алушының қарыздық жүктемесінің коэффициентін есептеу талаптарын қатаңдатуды және онлайн-қарыздар бойынша сыйақының шекті мөлшерін төмендетуді жоспарлап отыр.
Заңда бағалы қағаздар нарығында облигациялар шығару, факторинг операцияларын жүргізу, электронды ақша эмитентінің агенті, сақтандыру және төлем ұйымдарының агенті ретінде жұмыс істеу мүмкіндіктері қарастырылған.
Сұхбаттасушының айтуынша, облигацияларды шығару мүмкіндігі арқасында көптеген МҚҰ қор биржасына шықты, ал KMF, Toyota Financial Services және OnlineKazFinance сияқты бірнеше ірі микрофинанстық ұйымдар халықаралық рейтинг агенттіктерінен рейтингтер алды.
«Осы жылы болған іргелі өзгерістер МҚҰ-ны сапалы даму деңгейіне көтеріп, нарықтың ашықтығын арттыру мен микрофинанс қызметтерінің тұтынушылары алдындағы жауапкершілігін күшейтуге жағдай жасады», – деп мәлімдейді Ербол Омарханов.
Алайда ол лицензиялау режимі енгізілгеніне қарамастан, іс жүзінде әр тоқсан сайын МҚҰ үшін жаңа шектеулер енгізіліп жатқанын, бұл құқықтық режимнің тұрақсыздығын көрсететінін атап өтті. Мұндай жағдайда МҚҰ үшін ұзақ мерзімді бизнес-жоспарлар құру қиын.
«Бір жағынан, біз реттеушінің тұтынушыларды қорғауға бағытталған бастамаларын түсініп, қолдаймыз, бірақ екінші жағынан, біздің ойымызша, қаржы нарығын реттеу мен оның дамуы арасында тепе-теңдік болуы керек», – дейді АМФОК директоры.
«Ұлттық қоғамдық сенім кеңесінің VI отырысында Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев қарыз алушыларды қолдауға бағытталған шараларды қабылдау қажет екенін, бірақ қаржы секторына зиян келтірмеу керектігін атап өтті», – деп еске салды ол.
Сұхбаттасушы заңнамаға кез келген өзгерістер немесе толықтырулар терең статистикалық талдауға және олардың қаржы нарығына ықпалын бағалауға негізделуі тиіс екенін баса айтты.
Өйткені кредиттік қызметтер саласындағы шамадан тыс шектеулер заңды ойыншылардың нарықтан кетуіне және көлеңкелі кредиттеудің дамуына әкелуі мүмкін, бұл халық үшін неғұрлым теріс салдарға алып келеді.
«Лицензиялау сүзгісінен өткен компаниялар – бұл қаржылық тұрақты, ұзақ мерзімді бизнес-стратегиясы бар, кредиттеу процедурасына инновациялық технологияларды енгізе алатын, әлеуметтік бағыттағы озық халықаралық микрофинанс тәжірибесін қолданатын компаниялар», – деп атап өтті Ербол Омарханов.
Сонымен қатар, ол кейбір шағын және орта компаниялар үшін реттеу мен қадағалау талаптарына бейімделу процесі қиын екенін мойындайды: олар кейде кредитор құқықтарын асыра пайдаланып, қарыз алушылардың құқықтарын бұзады.
Мұндай адал емес нарық қатысушылары бүкіл сектордың беделіне нұқсан келтіреді, сондықтан оларға қатысты қатаң, нүктелі шаралар қолдану керек, оның ішінде лицензияны тоқтату немесе қайтарып алу шаралары.
«МҚҰ нарығы COVID-19 таралуына байланысты енгізілген шектеулер, зардап шеккен халық пен бизнесті қолдау үшін жеңілдіктер беру кезеңі, лицензиялау режиміне көшу, заңнамадағы жиі өзгерістер сияқты қиындықтармен тұспа-тұс келген "мінсіз дауылға" төтеп берді. Осы қиындықтарға қарамастан, МҚҰ секторы тұрақты өсу динамикасын көрсетті, бұл оның жоғары әлеуетінің бар екенін және оны сақтау мен дамыту қажеттігін дәлелдейді», – деп түйіндеді Ербол Омарханов.
Қазақстан Микроқаржы ұйымдары қауымдастығы МҚҰ секторының ерекшелігін – шағын және орта бизнесті қаржылық қолдау, азаматтардың, әсіресе ауыл тұрғындарының кәсіпкерлік бастамаларын дамыту миссиясын сақтап қалуға мүдделі екенін атап өтті.
«Бұл базалық профиль МҚҰ секторы үшін сақталуы және басымдыққа ие болуы тиіс», – деп қорытындылады АМФОК директоры.
Copyright © 2005 - 2025 Қазақстан микроқаржы ұйымдарының қауымдастығы. Барлық құқықтар сақталған.
