2020 жылдың 1 қаңтарынан бастап бұрын реттелмеген қаржы нарығының қатысушылары жаңа қадағалау органының реттеу аясына енеді. Мұндай норма Қазақстан Республикасының «Қаржы нарығын және микроқаржылық қызметті реттеу мен дамыту және салық салу мәселелері бойынша кейбір заңнамалық актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Заңында көзделген. Заңды іске асыру мақсатында Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі микроқаржы ұйымдарының қызметін реттейтін 10-нан астам заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілерді қабылдады. Бұл жаңашылдықтардың нарық қатысушыларына қалай әсер ететіні туралы Kapital.kz іскерлік ақпарат орталығының тілшісіне Қазақстан Микроқаржы ұйымдары қауымдастығының (ОЮЛ «АМФОК») директоры Ербол Омарханов айтып берді.
Келесі жылдан бастап бұрын Ұлттық Банкпен реттелмеген кредит нарығының субъектілері – кредиттік серіктестіктер, ломбардтар және интернет арқылы қарыз беретін онлайн-кредиторлар Ұлттық Банкте есептік тіркеуден өтуге міндетті болады және олардың қызметі Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің реттеу және қадағалау аясына енеді.
Енді реттелмеген кредит беру нарығының субъектілері кредиттік бюроға ақпарат ұсынуға міндетті болады, деп атап өтті Ербол Омарханов. Оның айтуынша, бұл қарыз алушылардың төлем қабілеттілігін басқа кредит ұйымдарынан алған қарыздары туралы деректерге сүйене отырып сапалы бағалауға мүмкіндік береді.
«Заң қабылданғанға дейін кредит нарығының реттелмеген субъектілері кредиттік бюроға ақпарат ұсынуға міндетті жеткізушілер болмағандықтан, қарыз алушылар микроқаржы ұйымдарына жүгінгенге дейін бірнеше ұйымнан қарыз ала алатын және біз бұл тәуекелдерді бағалай алмадық», – деп түсіндірді АМФОК басшысы.
Жалпы алғанда, уәкілетті органның реттеу аясына банктік емес кредит ұйымдарының енгізілуі, оның айтуынша, микроқаржы секторы тарапынан оң қабылданды, өйткені бұл кредит нарығын өркениетті және ашық формаға келтіру қажеттілігі бұрыннан туындаған еді.
Айта кетейік, микроқаржы ұйымдары 2016 жылдан бастап Ұлттық Банктің реттеу аясына кіріп, кредиттік бюроға ақпарат жеткізушілер ретінде және заңсыз жолмен алынған табыстарды заңдастыруға қарсы іс-қимыл үшін қаржылық мониторинг субъектілері ретінде қызмет атқарып келеді.
Банктік емес кредит ұйымдарының қызметіне қандай өзгерістер әсер етеді?
Бірінші
Заңмен микрокредиттің ең жоғарғы сомасы 8 000 еселенген АЕК-тен 20 000 еселенген АЕК-ке дейін ұлғайтылды. Бұл ұлғайту МҚҰ қызмет көрсету аясына орта және ірі бизнес субъектілерін тартуға мүмкіндік береді.
Екінші
Микроқаржылық қызметпен айналысатын ұйымдар микрокредиттер берумен қатар, өз активтерін бағалы қағаздар мен басқа да қаржы құралдарына инвестициялай алады; төлем агенті мен төлем субагенті ретінде, сондай-ақ электронды ақша жүйесінің агенті ретінде қызмет көрсете алады; факторингтік және форфейтингтік операцияларды жүзеге асырады; кепілдіктер, кепілдемелер және ақша түрінде орындалатын басқа міндеттемелер береді; микрокредиттерді электрондық түрде ұсынады; микрокредит беру шарты бойынша талап ету құқықтарын үшінші тұлғаларға береді; акционерлік қоғам түрінде жұмыс істей алады, бағалы қағаздар мен облигациялар шығара алады; микрокредитті қарыз алушының өтініші бойынша үшінші тұлғаға аудару мүмкіндігін береді; сондай-ақ заңды тұлғалардың жарғылық капиталына қатысу үлестерін немесе акцияларын кепілге қабылдай алады.
«Аталған өзгерістер микроқаржы ұйымдарының қызмет сапасын жаңа деңгейге көтереді деп үміттенеміз. Облигациялар шығару, талап ету құқықтарын беру, акционерлік қоғам түрінде жұмыс істеу мүмкіндіктері микроқаржы ұйымдарының қаржыландыру мәселесін шешуге, сондай-ақ микрокредиттеу секторына инвестицияларды, оның ішінде шетелдік инвестицияларды тартуға ықпал етеді», – деп есептейді Қазақстан Микроқаржы ұйымдары қауымдастығының директоры.
Алайда бұл қосымша мүмкіндіктерді тек ірі және орташа микроқаржы ұйымдары ғана пайдалана алады, өйткені олар айтарлықтай капитал салымдарын қажет етеді.
Үшінші
Заңға тәуелді деңгейде микроқаржы ұйымдарының жарғылық капиталының ең төменгі мөлшері ұлғайтылды. 2020 жылдың 1 қаңтарынан 2022 жылдың 1 шілдесіне дейін оны кезең-кезеңімен 100 миллион теңгеге дейін арттыру жоспарлануда.
«Бүгінгі таңда микроқаржы ұйымдарының 60%-дан астамының жарғылық капиталы 50 миллион теңгеден аспайтындығын ескере отырып, талаптардың бірден күшейтілуі микроқаржы ұйымдарының санының күрт қысқаруына әкелуі мүмкін еді. Сондықтан ассоциация жарғылық капиталдың ең төменгі мөлшерін кезең-кезеңімен арттыру туралы бастама көтерді», – деп атап өтті Ербол Омарханов.
АМФОК бағалауы бойынша, 2022 жылдың 1 шілдесіне дейін микроқаржы нарығы қатысушыларының аздап қысқаруы мүмкін, кейбір жағдайларда ұйымдар жаңа жарғылық капитал талаптарына сай болу үшін бірігу немесе қосылу процестеріне барады.
Төртінші
Азаматтардың қарыз жүктемесін (ҚЖК) азайту мақсатында Ұлттық Банк микроқаржы ұйымдарының қарыз алушылары үшін қарыз жүктемесінің коэффициентін белгіледі. ҚЖК-ның шекті мәні 50% болып белгіленді, яғни қарыз жүктемесі қарыз алушының жиынтық ресми табысының 50%-ынан аспауы тиіс.
«Бастапқы кезеңде ҚЖК барлық займ түрлеріне, соның ішінде кәсіпкерлік мақсаттағы займдарға да қолданылуы жоспарланған болатын. Бірақ микроқаржы ұйымдарының клиенттерінің ерекшеліктерін ескере отырып, бұл шектеу микрокредит беру секторына және шағын және орта бизнесті қолдау бағдарламаларына қауіп төндіретін еді. Сондықтан реттеуші органмен жүргізілген диалог барысында біз микрокредит беру секторының және шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің мүдделерін қорғадық», – деді АМФОК басшысы.
Қазіргі уақытта ҚЖК тек кепілсіз тұтынушылық қарыздарға қолданылады. Сонымен бірге, Ұлттық Банк ең төменгі күнкөріс деңгейінен төмен табысы бар азаматтарға қарыз беруге тыйым салды. ҚЖК есебі екі кезеңде жүзеге асырылады: алдымен қарыз алушының төлем қабілеттілігі бағаланады, содан кейін ҚЖК есептеледі.
Мекенжайлық әлеуметтік көмек алушылар үшін ҚЖК тек ресми табыс деректері негізінде есептеледі.
Бесінші
Заңмен микроқаржы ұйымдарының микрокредит беру және қызмет көрсетуге байланысты комиссиялар мен өзге де төлемдер алуға тыйым салынған. Енді тек микрокредит бойынша сыйақы және кредиттік міндеттемелерді бұзғаны үшін өсімпұл есептеуге рұқсат етіледі.
Заңға тәуелді деңгейде микроқаржы ұйымдары үшін жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесінің (ЖТСМ) жаңа формуласы енгізілді. Бұл ретте ЖТСМ-нің шекті деңгейі 56% деңгейінде қалды.
«Біздің есептеулеріміз бойынша, жаңа формула мен шекті деңгей ескерілгенде, микроқаржы ұйымдары микрокредиттер бойынша пайыздық мөлшерлемелерді төмендетуге мәжбүр болады», – деп мәлімдеді Ербол Омарханов.
Оның айтуынша, аталған өзгерістер қаржылық қызмет тұтынушыларының құқықтарын қорғауға, банктік емес кредит ұйымдарының ашық әрі реттелетін нарығын қалыптастыруға бағытталған. Сонымен қатар, қолайлы құқықтық режим халықтың сапалы микрофинанс қызметтеріне қолжетімділігін арттыруға ықпал етуі тиіс.
Соңында АМФОК директоры микрокредит беру саласын одан әрі қатаңдату ықтималдығының төмен екенін және реттеулердің жаңа мүмкіндіктер құрумен қатар жүретінін атап өтті.
Сондай-ақ ол статистикалық деректерге сәйкес, микроқаржы ұйымдарының кредиттік портфелі жылдың басынан бері 26%-ға өсіп, III тоқсанның соңында 277,3 млрд теңгеге жеткенін айтты.
«Біз 2020 жылы микрокредит беру нарығының өсу динамикасы сақталады деп болжап отырмыз, бірақ жаңа нормативтік талаптарға байланысты аздаған баяулау болуы мүмкін», – деп қосты Ербол Омарханов.
Copyright © 2005 - 2025 Қазақстан микроқаржы ұйымдарының қауымдастығы. Барлық құқықтар сақталған.
